Πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα (Κλαούζεβιτς)
Ειρήνη είναι πόλεμος με άλλα μέσα (ευφυολόγημα του Στάλιν)
Πόλεμος είναι αιματηρή Πολιτική και η Πολιτική αναίμακτος Πόλεμος (Μάο Τσε
Τουνγκ)
Η προπαγάνδα έχοντας επιτύχει στη κατάκτηση, διατήρηση, κατακράτηση ή
κατάχρηση της κρατικής εξουσίας σε διάφορες χώρες, δεν άργησε να γίνει όρ-
γανο του διεθνούς ιμπεριαλισμού, ο οποίος τη χρησιμοποίησε σαν ένα από τα
αποτελεσματικότερα όπλα του για την υπονόμευση της αντιστάσεως των
λαών. Ιδιαίτερη σημασία στη διάρκεια ενός θερμού ή ψυχρού πολέμου απέ-
κτησε η λεγόμενη "πέμπτη φάλαγγα" ή "προπαγάνδα του ψιθύρου", η οποία
με την ύπουλη μετάδοση πανικού στο λαό, ή πληροφοριών που ευνοούν τον
εχθρό, κλονίζει ή ακόμα διασπά την εθνική αντίσταση και ανοίγει το δρόμο
προς την ήττα. Αυτό το είδος της προπαγάνδας αναπτύχθηκε βασικά κατά τον
Α' παγκόσμιο πόλεμο, τελειοποιήθηκε κατά το Β΄ και μετά απ' αυτόν, και ονο-
μάστηκε "ψυχολογικός πόλεμος".
Σήμερα η πολεμική προπαγάνδα, ψυχολογικός πόλεμος, ή ακόμα "πόλεμος
των νεύρων", προσπαθεί να επιτύχει ένα τακτικό πλεονέκτημα και μια υπεροχή
έναντι του εχθρού, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει ή όχι φυσική υπεροχή. Διε-
ξάγεται πριν το πόλεμο, ή κατά τη διάρκεια του πολέμου και αποσκοπεί κυρίως
στη σύγχυση ή αποθάρρυνση του εχθρού, θέτοντάς τον εκτός επιφυλακής σε
επικείμενες επιθέσεις, ή παρακινώντας τον να παραδοθεί.
Ο πόλεμος των νεύρων γίνεται με απειλές, εκφοβισμούς και επιδείξεις δύναμης
που διατηρούν τον εχθρό σε μια κατάσταση μονίμου στρες. Αυτά όλα εναλ-
λάσσονται σκόπιμα με περιόδους χαλάρωσης, ανακούφισης κι εφησυχασμού
και μετά πάλι τα ίδια, μέχρι να σπάσουν πραγματικά τα νεύρα του. Το παρα-
τεινόμενο αυτό Σκωτσέτζικο ντους των εναλλασσόμενων αρνητικών και θετι-
κών συναισθημάτων διαλύει τελικά τις ψυχολογικές αντιστάσεις του εχθρού
και τον οδηγεί στη κατάρρευση και την ήττα. Η μέθοδος αυτή μπορεί να χρη-
σιμοποιηθεί τόσο σε άτομα όσο και σε χώρες (Γκαίμπελς, τελική εισβολή στην
Αυστρία)
Σύμφωνα με ένα πιο τεχνικό, σύγχρονο "Αμερικάνικο" ορισμό, "Ψυχολογικός
Πόλεμος είναι σχεδιασμένες επιχειρήσεις που γίνονται για τη μετάδοση επιλεγ-
μένων πληροφοριών με σκοπό τον επηρεασμό των συναισθημάτων, της λογι-
κής και τελικά της συμπεριφοράς διαφόρων οργανισμών, ομάδων και ατόμων.
Για να κάνεις ψυχολογικό πόλεμο πρέπει να μάθεις οτιδήποτε έχει σχέση με
τον εχθρό: τις απόψεις του, τις αρέσκειες και απαρέσκειές του, τις δυνάμεις
και αδυναμίες του και πού είναι αυτός πιο ευάλωτος. Μόλις γνωρίσεις καλά το
στόχο σου, είσαι έτοιμος να αρχίσεις το ψυχολογικό σου πόλεμο...Ο ψυχολο-
γικός πόλεμος είναι ένας πόλεμος του μυαλού. Τα βασικά σου όπλα είναι η ό-
ραση και ο ήχος και τα χρησιμοποιείς με την προσωπική επικοινωνία, τη τη-
λεόραση, το ραδιόφωνο ή το μεγάφωνο, τις εφημερίδες, τα βιβλία, τα περιοδι-
κά, τα φυλλάδια, τις προκηρύξεις, τα πόστερ κ.λ.π. Το βασικό στοιχείο σου
δεν είναι με ποιο τρόπο στέλνεις τα μηνύματά σου, αλλά το τι αυτά μεταφέ-
ρουν και το πώς επηρεάζουν τον εχθρό σου".
Και συνεχίζει το φυλλάδιο:
"Από παλιά έχει ειπωθεί ότι η πένα είναι δυνατότερη από το σπαθί. Αυτό συμ-
βαίνει, γιατί αν χρησιμοποιηθεί σωστά, μπορεί να προτρέψει τους άλλους σε
δράση. Μερικά παραδείγματα:
"Ελευθερία ή Θάνατος" .
Αυθόρμητη αντίδρασή μου: Μα αν η ελευθερία είναι το ύψιστο αγαθό - και σε
αυτό θα συμφωνούσαμε μάλλον όλοι - και ο θάνατος, η ανυπαρξία της ζωής
για τους περισσότερους το χειρότερο κακό, τότε πώς μπορώ να ανταλλάξω
την έλλειψη του ύψιστου αγαθού με το χειρότερο κακό; Είναι αυτό λογικό; Με
συμφέρει; Η προπαγάνδα όμως δεν απευθύνεται τόσο στη λογική, όσο στα έν-
στικτα και το υποσυνείδητο. Το σύνθημα αυτό, που ήταν και σύνθημα της Ελ-
ληνικής Επανάστασης "για να είμαστε εμείς τώρα ελεύθεροι (;)", παρόλο που
είναι παράλογο, μας δονεί, μας διεγείρει, μας ωθεί σε δράση στα πεδία των
μαχών και του θανάτου. Είναι ένα πραγματικά εωσφορικό σύνθημα, έστω και
αν λέγοντάς το αυτό βεβηλώνω τα άγια των αγίων των όψιμων εθνικοφρόνων
και των μικρόνοων πατριδοκάπηλων. Μα θα μου πείτε ο Σωκράτης δεν είπε ότι
"μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστί η
πατρίς και σεμνώτερον και αγιώτερον ...";
Θα σας απαντήσω: αυτό που κάνετε είναι να χρησιμοποιείτε μια τεχνική της
Προπαγάνδας (θα μιλήσουμε γι' αυτές αργότερα) που λέγεται προσφυγή σε
μια αυθεντία ή καταξιωμένη προσωπικότητα, που στη περίπτωσή μας σημαίνει
ότι, "αφού το είπε ο μεγάλος Σωκράτης, που ούτε και στο δακτυλάκι του δεν
του μοιάζεις, πώς μπορείς εσύ να το αρνείσαι ή να το απορρίπτεις;"
Απαντώ: Είμαι ο εαυτός μου και σε αυτόν αποτείνομαι, αυτόν ερωτώ για τα δι-
λήμματά μου - Δεν προσφεύγω σε αυθεντίες. "Εδιζησάμην εμεαυτόν", τον ε-
αυτό μου ρώτησα, λέει ο Ηράκλειτος ή επίσης "Πολυμαθίη νόον ου διδάσκει",
δηλαδή η πολυμάθεια δε σημαίνει απαραίτητα και νοημοσύνη. Ο Αριστοφάνης
επίσης λέει στο Πλούτο ότι "Πατρίδα είναι εκεί όπου ευτυχεί ο καθείς", ο Ευρι-
πίδης ότι "η Γη που μας τρέφει είναι η πατρίδα μας (Ανθολογία Στοβαίου Μ.2)
και ο Δημόκριτος ότι "ο σοφός άνθρωπος ζει σε οποιοδήποτε τόπο. Γιατί πα-
τρίδα της αγαθής ψυχής είναι όλος ο κόσμος ("Ανδρί σοφώ πάσα γη βατή.
Ψυχής γαρ αγαθής πατρίς ο ξύμπας κόσμος (το διαβάζω και ανατριχιάζω, αλλά
με το Σωκράτη δεν ανατρίχιασα". Και τελειώνω με το περίφημο ρητό της μά-
νας μου, που συνήθιζε να επαναλαμβάνει: "Παιδί μου όπου γης και πατρίς!"
Ποιος έχει δίκιο; Καταλαβαίνετε τι έκανα; Αντιπροπαγάνδα, πολέμησα τη συ-
γκεκριμένη αυθεντία που επικαλεσθήκατε, με άλλες αυθεντίες που λένε αντί-
θετα πράγματα. Αν δε δέχεστε την άποψή τους, τότε επιτρέψτε μου να μη δε-
χθώ κι εγώ την άποψη του Σωκράτη, αν και δέχομαι πολλά άλλα απ' όσα είπε.
Και προ παντός μην είσθε φανατικοί, μην είσαστε οπαδοί κανενός, καμιάς θρη-
σκείας, καμιάς ιδεολογίας, καμιάς πολιτικής. Να είσαστε ο εαυτός σας. Αυτό να
ρωτάτε βαθιά μέσα σας και να ακολουθείτε με συνέπεια την άποψή του, γιατί
είναι η δική σας άποψη και όχι των άλλων, όσο καταξιωμένοι και μεγάλοι και
αν θεωρούνται αυτοί. Λέει ο Πυθαγόρας με νόημα: "Να αρνείσαι τους δημόσι-
ους δρόμους και να περπατάς σε μη πολυσύχναστα μονοπάτια" και πολύ αργό-
τερα ο Νίτσε, ανεξάρτητα από τη γνώμη που έχετε γι' αυτόν αν είσαστε κομ-
μουνιστές, συμπληρώνει: "Υπάρχει ένας δρόμος που μπορεί να τον βαδίσει
μονάχα ένας, ΕΣΥ. Που πηγαίνει; Μη ρωτάς βάδισέ τον".
Να και μερικά άλλα ωραία προπαγανδιστικά ρητά που σε προτρέπουν σε θυσί-
ες για την πατρίδα ΤΟΥΣ:
"Λυπάμαι που έχω μια μονάχα ζωή να δώσω για τη πατρίδα μου". Κριτική: Ε-
ντελώς ηλίθιο!
"Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλα-
κή", λέει ο μεγάλος μας Ρήγας Φεραίος και του απαντούν με πολύ νοημοσύνη
και χιούμορ οι αναρχικοί, μπορεί των Εξαρχείων:
"Καλύτερα μιας ώρας σκλαβιά και φυλακή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και
φυλακή". Μήπως διαφωνείτε; Ναι με την έξυπνη αντιστροφή και με κάποια αί-
σθηση χιούμορ μπορείς να εξουδετερώσεις τα πια δυνατά συνθήματα.
Και τα σύμβολα και τα εμβλήματα και τα πατριωτικά τραγούδια τροφοδοτούν
με καύσιμο τη καλολαδωμένη προπαγανδιστική μηχανή του στρατού:
Μήπως έχετε ανατριχιάσει στο άκουσμα του εθνικού μας ύμνου, ή κατά την
έπαρση της σημαίας μας; Δυστυχώς εγώ ναι, η χρόνια προπαγάνδα βλέπετε
έχει μπει τόσο βαθιά μέσα μου, με υπνωτίζει με ελέγχει, αλλά ευτυχώς μόνο
για μια στιγμή. Γρήγορα αναλαμβάνει η λογική και η νοημοσύνη μου, κατανοώ
το συμβάν και γίνομαι πάλι νηφάλιος. Μήπως επίσης έχετε τραγουδήσει με πα-
τριωτισμό κανένα από εκείνα τα όμορφα τραγουδάκια όπως "Των εχθρών τα
φουσάτα περάσαν.." ή το 'Έχω μια αδελφή κουκλίτσα αληθινή, τη λένε Βόρειο
Ήπειρο την αγαπώ πολύ...θα τρέξω μιας αυγή χωρίς διαταγή για ν' αγκαλιάσω
στοργικά τη δόλια μου αδελφή", ή μήπως δεν τα τραγουδάνε τώρα πια στο
στρατό;
Και το φυλλάδιο τελειώνει τα παραδείγματα των πατριωτικών συνθημάτων με
το "περίφημο" σύνθημα του Κένεντυ: "Μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει για σένα η
πατρίδα σου. Να ρωτάς τι μπορείς να κάνεις εσύ για αυτήν".
Μη περιμένετε, δε θα το κρίνω, γιατί είναι έξυπνο και πονηρό και θέλει μερικές
σελίδες ανάλυση..
Συνεχίζουμε λοιπόν:
"Για να είναι αποτελεσματικός ο ψυχολογικός σου πόλεμος πρέπει να σχεδιά-
ζεις προσεκτικά τη προπαγάνδα σου. Πρέπει να σιγουρευθείς ότι ξέρεις το κά-
θε τι για τον εχθρό σου και ότι βάλλεις εναντίον των απόψεών του. Και πώς
μαθαίνεις για τον εχθρό σου; Εδώ μπλέκονται οι μυστικές υπηρεσίες. Διάφορες
μελέτες της περιοχής, η επιτόπια έρευνα, οι αποστάτες, οι προδότες (το κείμε-
νο τους ονομάζει πονηρά σαν "εγχώρια βοήθεια") και ακόμα οι αιχμάλωτοι πο-
λέμου μπορούν να είναι όλοι πηγές πληροφοριών. Για παράδειγμα καθώς ανα-
πτύσσονταν οι προπαγανδιστικές προκηρύξεις στον πόλεμο εναντίον του Ιράκ,
αυτές ελέγχθηκαν με τη συνεργασία Ιρακινών αιχμαλώτων πολέμου, οι οποίοι
μας συνέστησαν να απομακρύνουμε οποιοδήποτε ίχνος κόκκινου χρώματος
(ένα σήμα κινδύνου για τους Ιρακινούς), να δείξουμε τους στρατιώτες των
συμμάχων όχι ξυρισμένους, αλλά με γένια στο πηγούνι (τα γένια υποβάλλουν
την ιδέα της εμπιστοσύνης και της αδελφότητας στους Ιρακινούς) και να προ-
σθέσουμε μπανάνες σε ένα μπωλ με φρούτα που δειχνόταν να προσφέρεται
στους παραδιδόμενους Ιρακινούς στρατιώτες (οι μπανάνες είναι μια μεγάλη
λιχουδιά για τους Ιρακινούς). Επίσης μια εικόνα που έδειχνε ένα παραδιδόμενο
Ιρακινό να σκέφτεται την οικογένειά του και το σπίτι του μπέρδεψε τους Ιρα-
κινούς αιχμαλώτους. Η μέθοδος της απεικόνισης των σκέψεων σε ένα σκίτσο
με "συννεφάκια" είναι πολύ γνωστή στη Δυτική Κουλτούρα, αλλά ουσιαστικά
άγνωστη στους Ιρακινούς. Το σκίτσο αμέσως απορρίφθηκε".
"Η καλύτερη πάντως χρησιμοποίηση του ψυχολογικού πολέμου πρέπει να α-
ποδοθεί σε μια ραδιοφωνική εκπομπή του BBC. Αυτή έγινε όταν οι Γερμανοί
σχεδίαζαν να εισβάλουν στην Αγγλία περνώντας με πλοία το στενό της Μάγ-
χης. Ο εκφωνητής λοιπόν έλεγε:
"Γερμαναράκια Προσοχή!.
Μια και ετοιμάζεστε να εισβάλλετε στη χώρα μας, είναι σημαντικό να μάθετε
μερικές Αγγλικές φράσεις. Παρακαλώ επαναλάβετε μετά από μένα: Διασχίζου-
με το Κανάλι, Διασχίζουμε το Κανάλι. Πολύ ωραία, τώρα μερικές λέξεις που θα
τις βρείτε χρήσιμες πάνω στα πλοία σας. "Το πλοίο βυθίζεται", Το πλοίο βυθί-
ζεται". Πολύ ωραία πάλι! . Και τώρα ας ασκηθούμε λίγο στη κλήση των ρημά-
των. Επαναλάβετε μετά από μένα. "Εγώ καίγομαι", «Εσύ καίγεσαι", "Εμείς και-
γόμαστε".
"Έγγραφα που βρέθηκαν μετά το τέλος του πολέμου έδειξαν ότι εξ' αιτίας αυ-
τής της εκπομπής το Ανώτατο Γερμανικό Στρατηγείο πίστεψε ότι οι Βρετανοί
σχεδίαζαν να βάλουν με κάποιο τρόπο φωτιά στο στενό της Μάγχης και ακύ-
ρωσαν τα σχέδιά τους".
Ο ψυχολογικός πόλεμος δεν είναι μια νέα τακτική πολέμου, αλλά υπήρχε από
την αρχαιότητα. Γύρω στο 400 π.χ. Ο Ινδός Βραχμάνος Καουτίλυα έγραψε τις
"Αρχές της Πολιτικής», ένα βιβλίο συμβουλών για τους βασιλιάδες, το οποίο
έχει συχνά συγκριθεί με τον "Πρίγκηπα" του Μακιαβέλι. Σε αυτό συμβούλευε
καθαρά τη χρησιμοποίηση του ψυχολογικού πολέμου σε όλες τις μορφές του
για τη διάσπαση ενός εχθρικού στρατού και τη σύλληψη του αρχηγού του. Η
άποψή του ήταν ότι προπαγανδιστές του βασιλιά έπρεπε να διαδίδουν ότι αυ-
τός μπορεί να κάνει μαγεία, ότι ο Θεός και οι σοφότεροι των ανθρώπων είναι
με το μέρος του και ότι όλοι όσοι τον υποστηρίζουν στη πολεμική του προ-
σπάθεια θα έχουν μεγάλα οφέλη. Έπρεπε επίσης οι πράκτορες του βασιλιά να
διεισδύουν στα βασίλεια των εχθρών του και να διασπείρουν την ηττοπάθεια,
παραπλανώντας τους ανθρώπους, ιδίως της πρωτεύουσας, με ψεύτικες ειδή-
σεις για τους αρχηγούς και τις πολεμικές δυνάμεις.
Παρόμοιες συμβουλές βρίσκονται στο βιβλίο "Η Τέχνη του Πολέμου" του Κινέ-
ζου θεωρητικού Σαν-Τσου, ο οποίος έγραψε τον ίδιο περίπου καιρό. Σύμφωνα
με αυτόν "Όλοι οι πόλεμοι βασίζονται στην εξαπάτηση. Έτσι όταν μπορούμε να
επιτεθούμε, πρέπει να φαινόμαστε ότι δεν μπορούμε. Όταν χρησιμοποιούμε τις
δυνάμεις μας, πρέπει να φαινόμαστε αναποτελεσματικοί, όταν είμαστε κοντά,
πρέπει να κάνουμε τον εχθρό να πιστέψει ότι είμαστε πολύ μακριά, όταν είμα-
στε μακριά, πρέπει να το κάνουμε να πιστεύσει ότι είμαστε κοντά. Προσφέ-
ρουμε δολώματα για να δελεάσουμε τον εχθρό. Προσποιούμαστε ότι βρισκό-
μαστε σε αταξία και τον συντρίβουμε...Το να συλλάβεις ολόκληρο το στρατό
του εχθρού, είναι καλύτερο από το να τον καταστρέψεις. Το να καταλάβεις
ανέπαφο ένα σύνταγμα ή μια ομάδα, είναι καλύτερο από το να τους εξολο-
θρεύσεις. Γιατί το να νικήσεις εκατό νίκες σε εκατό μάχες δεν είναι το αποκο-
ρύφωμα της δεξιοτεχνίας. Το να υποτάξεις τον εχθρό χωρίς μάχη, αυτή είναι η
μεγαλύτερη νίκη. Έτσι αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία στο πόλεμο είναι
το να επιτεθείς στη στρατηγική του εχθρού. Το επόμενο καλύτερο είναι να δι-
αλύσεις με τη διπλωματία σου τις συμμαχίες του. Το επόμενο καλύτερο είναι
να επιτεθείς στο στρατό του. Και η χειρότερη πολιτική είναι να επιτεθείς σε
πόλεις".
Ψυχολογικό πόλεμο χρησιμοποίησε και ο Μέγας Αλέξανδρος. Όταν αισθάνθηκε
ότι είχε μείνει με πολύ λίγο στρατό στα βάθη της Περσίας (γιατί αναγκαζόταν
να αφήνει για ασφάλεια αρκετούς στρατιώτες πίσω του στα κατακτημένα εδά-
φη) και επρόκειτο να δώσει μια μάχη με ένα αρκετά πολυπληθέστερο αντίπα-
λο, αποφάσισε να γυρίσει πίσω για να πάρει ενισχύσεις. Επειδή όμως πίστευε
ότι οι Πέρσες βλέποντάς τον να φεύγει θα τον κατεδίωκαν, είπε στους σιδη-
ρουργούς του να φτιάξουν γιγάντιες περικεφαλαίες και θώρακες που τις άφη-
σε στον καταυλισμό, πριν τελικά φύγει τη νύχτα. Όταν την επόμενη μέρα οι
Πέρσες μπήκαν στον έρημο καταυλισμό και είδαν τις τεράστιες αυτές πανοπλί-
ες, έχοντας ακούσει και διάφορες ιστορίες για το στρατό του Αλέξανδρου, κα-
τατρόμαξαν θεωρώντας τους 'Έλληνες σα γίγαντες και με τίποτα βέβαια δε
σκέφτηκαν να τους καταδιώξουν.
Μια άλλη συμβολική προπαγανδιστική πράξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν
το κόψιμο του Γορδίου Δεσμού με το σπαθί του, ή ακόμα ο γάμος του με τη
κόρη του Δαρείου. Ψυχολογικό πόλεμο εφάρμοσε και ο πατέρας του Φίλιππος,
ο οποίος άλλοτε απειλούσε και άλλοτε καθησύχαζε τους αντιπάλους του, προ-
σπαθώντας να τους διαιρεί για να τους υποτάσσει ευκολότερα.
Ψυχολογικό πόλεμο έκανε και ο Τζέκινς Χαν, ο οποίος άφηνε να δραπετεύουν
επίτηδες αιχμάλωτοί του, οι οποίοι είχε φροντίσει προηγουμένως να ακούσουν
διάφορες παραποιημένες "πληροφορίες", τις οποίες μετέφεραν τελικά στους
εχθρούς του.
ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ --ΜΕΡΟΣ2--
Ειρήνη είναι πόλεμος με άλλα μέσα (ευφυολόγημα του Στάλιν)
Πόλεμος είναι αιματηρή Πολιτική και η Πολιτική αναίμακτος Πόλεμος (Μάο Τσε
Τουνγκ)
Η προπαγάνδα έχοντας επιτύχει στη κατάκτηση, διατήρηση, κατακράτηση ή
κατάχρηση της κρατικής εξουσίας σε διάφορες χώρες, δεν άργησε να γίνει όρ-
γανο του διεθνούς ιμπεριαλισμού, ο οποίος τη χρησιμοποίησε σαν ένα από τα
αποτελεσματικότερα όπλα του για την υπονόμευση της αντιστάσεως των
λαών. Ιδιαίτερη σημασία στη διάρκεια ενός θερμού ή ψυχρού πολέμου απέ-
κτησε η λεγόμενη "πέμπτη φάλαγγα" ή "προπαγάνδα του ψιθύρου", η οποία
με την ύπουλη μετάδοση πανικού στο λαό, ή πληροφοριών που ευνοούν τον
εχθρό, κλονίζει ή ακόμα διασπά την εθνική αντίσταση και ανοίγει το δρόμο
προς την ήττα. Αυτό το είδος της προπαγάνδας αναπτύχθηκε βασικά κατά τον
Α' παγκόσμιο πόλεμο, τελειοποιήθηκε κατά το Β΄ και μετά απ' αυτόν, και ονο-
μάστηκε "ψυχολογικός πόλεμος".
Σήμερα η πολεμική προπαγάνδα, ψυχολογικός πόλεμος, ή ακόμα "πόλεμος
των νεύρων", προσπαθεί να επιτύχει ένα τακτικό πλεονέκτημα και μια υπεροχή
έναντι του εχθρού, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει ή όχι φυσική υπεροχή. Διε-
ξάγεται πριν το πόλεμο, ή κατά τη διάρκεια του πολέμου και αποσκοπεί κυρίως
στη σύγχυση ή αποθάρρυνση του εχθρού, θέτοντάς τον εκτός επιφυλακής σε
επικείμενες επιθέσεις, ή παρακινώντας τον να παραδοθεί.
Ο πόλεμος των νεύρων γίνεται με απειλές, εκφοβισμούς και επιδείξεις δύναμης
που διατηρούν τον εχθρό σε μια κατάσταση μονίμου στρες. Αυτά όλα εναλ-
λάσσονται σκόπιμα με περιόδους χαλάρωσης, ανακούφισης κι εφησυχασμού
και μετά πάλι τα ίδια, μέχρι να σπάσουν πραγματικά τα νεύρα του. Το παρα-
τεινόμενο αυτό Σκωτσέτζικο ντους των εναλλασσόμενων αρνητικών και θετι-
κών συναισθημάτων διαλύει τελικά τις ψυχολογικές αντιστάσεις του εχθρού
και τον οδηγεί στη κατάρρευση και την ήττα. Η μέθοδος αυτή μπορεί να χρη-
σιμοποιηθεί τόσο σε άτομα όσο και σε χώρες (Γκαίμπελς, τελική εισβολή στην
Αυστρία)
Σύμφωνα με ένα πιο τεχνικό, σύγχρονο "Αμερικάνικο" ορισμό, "Ψυχολογικός
Πόλεμος είναι σχεδιασμένες επιχειρήσεις που γίνονται για τη μετάδοση επιλεγ-
μένων πληροφοριών με σκοπό τον επηρεασμό των συναισθημάτων, της λογι-
κής και τελικά της συμπεριφοράς διαφόρων οργανισμών, ομάδων και ατόμων.
Για να κάνεις ψυχολογικό πόλεμο πρέπει να μάθεις οτιδήποτε έχει σχέση με
τον εχθρό: τις απόψεις του, τις αρέσκειες και απαρέσκειές του, τις δυνάμεις
και αδυναμίες του και πού είναι αυτός πιο ευάλωτος. Μόλις γνωρίσεις καλά το
στόχο σου, είσαι έτοιμος να αρχίσεις το ψυχολογικό σου πόλεμο...Ο ψυχολο-
γικός πόλεμος είναι ένας πόλεμος του μυαλού. Τα βασικά σου όπλα είναι η ό-
ραση και ο ήχος και τα χρησιμοποιείς με την προσωπική επικοινωνία, τη τη-
λεόραση, το ραδιόφωνο ή το μεγάφωνο, τις εφημερίδες, τα βιβλία, τα περιοδι-
κά, τα φυλλάδια, τις προκηρύξεις, τα πόστερ κ.λ.π. Το βασικό στοιχείο σου
δεν είναι με ποιο τρόπο στέλνεις τα μηνύματά σου, αλλά το τι αυτά μεταφέ-
ρουν και το πώς επηρεάζουν τον εχθρό σου".
Και συνεχίζει το φυλλάδιο:
"Από παλιά έχει ειπωθεί ότι η πένα είναι δυνατότερη από το σπαθί. Αυτό συμ-
βαίνει, γιατί αν χρησιμοποιηθεί σωστά, μπορεί να προτρέψει τους άλλους σε
δράση. Μερικά παραδείγματα:
"Ελευθερία ή Θάνατος" .
Αυθόρμητη αντίδρασή μου: Μα αν η ελευθερία είναι το ύψιστο αγαθό - και σε
αυτό θα συμφωνούσαμε μάλλον όλοι - και ο θάνατος, η ανυπαρξία της ζωής
για τους περισσότερους το χειρότερο κακό, τότε πώς μπορώ να ανταλλάξω
την έλλειψη του ύψιστου αγαθού με το χειρότερο κακό; Είναι αυτό λογικό; Με
συμφέρει; Η προπαγάνδα όμως δεν απευθύνεται τόσο στη λογική, όσο στα έν-
στικτα και το υποσυνείδητο. Το σύνθημα αυτό, που ήταν και σύνθημα της Ελ-
ληνικής Επανάστασης "για να είμαστε εμείς τώρα ελεύθεροι (;)", παρόλο που
είναι παράλογο, μας δονεί, μας διεγείρει, μας ωθεί σε δράση στα πεδία των
μαχών και του θανάτου. Είναι ένα πραγματικά εωσφορικό σύνθημα, έστω και
αν λέγοντάς το αυτό βεβηλώνω τα άγια των αγίων των όψιμων εθνικοφρόνων
και των μικρόνοων πατριδοκάπηλων. Μα θα μου πείτε ο Σωκράτης δεν είπε ότι
"μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστί η
πατρίς και σεμνώτερον και αγιώτερον ...";
Θα σας απαντήσω: αυτό που κάνετε είναι να χρησιμοποιείτε μια τεχνική της
Προπαγάνδας (θα μιλήσουμε γι' αυτές αργότερα) που λέγεται προσφυγή σε
μια αυθεντία ή καταξιωμένη προσωπικότητα, που στη περίπτωσή μας σημαίνει
ότι, "αφού το είπε ο μεγάλος Σωκράτης, που ούτε και στο δακτυλάκι του δεν
του μοιάζεις, πώς μπορείς εσύ να το αρνείσαι ή να το απορρίπτεις;"
Απαντώ: Είμαι ο εαυτός μου και σε αυτόν αποτείνομαι, αυτόν ερωτώ για τα δι-
λήμματά μου - Δεν προσφεύγω σε αυθεντίες. "Εδιζησάμην εμεαυτόν", τον ε-
αυτό μου ρώτησα, λέει ο Ηράκλειτος ή επίσης "Πολυμαθίη νόον ου διδάσκει",
δηλαδή η πολυμάθεια δε σημαίνει απαραίτητα και νοημοσύνη. Ο Αριστοφάνης
επίσης λέει στο Πλούτο ότι "Πατρίδα είναι εκεί όπου ευτυχεί ο καθείς", ο Ευρι-
πίδης ότι "η Γη που μας τρέφει είναι η πατρίδα μας (Ανθολογία Στοβαίου Μ.2)
και ο Δημόκριτος ότι "ο σοφός άνθρωπος ζει σε οποιοδήποτε τόπο. Γιατί πα-
τρίδα της αγαθής ψυχής είναι όλος ο κόσμος ("Ανδρί σοφώ πάσα γη βατή.
Ψυχής γαρ αγαθής πατρίς ο ξύμπας κόσμος (το διαβάζω και ανατριχιάζω, αλλά
με το Σωκράτη δεν ανατρίχιασα". Και τελειώνω με το περίφημο ρητό της μά-
νας μου, που συνήθιζε να επαναλαμβάνει: "Παιδί μου όπου γης και πατρίς!"
Ποιος έχει δίκιο; Καταλαβαίνετε τι έκανα; Αντιπροπαγάνδα, πολέμησα τη συ-
γκεκριμένη αυθεντία που επικαλεσθήκατε, με άλλες αυθεντίες που λένε αντί-
θετα πράγματα. Αν δε δέχεστε την άποψή τους, τότε επιτρέψτε μου να μη δε-
χθώ κι εγώ την άποψη του Σωκράτη, αν και δέχομαι πολλά άλλα απ' όσα είπε.
Και προ παντός μην είσθε φανατικοί, μην είσαστε οπαδοί κανενός, καμιάς θρη-
σκείας, καμιάς ιδεολογίας, καμιάς πολιτικής. Να είσαστε ο εαυτός σας. Αυτό να
ρωτάτε βαθιά μέσα σας και να ακολουθείτε με συνέπεια την άποψή του, γιατί
είναι η δική σας άποψη και όχι των άλλων, όσο καταξιωμένοι και μεγάλοι και
αν θεωρούνται αυτοί. Λέει ο Πυθαγόρας με νόημα: "Να αρνείσαι τους δημόσι-
ους δρόμους και να περπατάς σε μη πολυσύχναστα μονοπάτια" και πολύ αργό-
τερα ο Νίτσε, ανεξάρτητα από τη γνώμη που έχετε γι' αυτόν αν είσαστε κομ-
μουνιστές, συμπληρώνει: "Υπάρχει ένας δρόμος που μπορεί να τον βαδίσει
μονάχα ένας, ΕΣΥ. Που πηγαίνει; Μη ρωτάς βάδισέ τον".
Να και μερικά άλλα ωραία προπαγανδιστικά ρητά που σε προτρέπουν σε θυσί-
ες για την πατρίδα ΤΟΥΣ:
"Λυπάμαι που έχω μια μονάχα ζωή να δώσω για τη πατρίδα μου". Κριτική: Ε-
ντελώς ηλίθιο!
"Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλα-
κή", λέει ο μεγάλος μας Ρήγας Φεραίος και του απαντούν με πολύ νοημοσύνη
και χιούμορ οι αναρχικοί, μπορεί των Εξαρχείων:
"Καλύτερα μιας ώρας σκλαβιά και φυλακή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και
φυλακή". Μήπως διαφωνείτε; Ναι με την έξυπνη αντιστροφή και με κάποια αί-
σθηση χιούμορ μπορείς να εξουδετερώσεις τα πια δυνατά συνθήματα.
Και τα σύμβολα και τα εμβλήματα και τα πατριωτικά τραγούδια τροφοδοτούν
με καύσιμο τη καλολαδωμένη προπαγανδιστική μηχανή του στρατού:
Μήπως έχετε ανατριχιάσει στο άκουσμα του εθνικού μας ύμνου, ή κατά την
έπαρση της σημαίας μας; Δυστυχώς εγώ ναι, η χρόνια προπαγάνδα βλέπετε
έχει μπει τόσο βαθιά μέσα μου, με υπνωτίζει με ελέγχει, αλλά ευτυχώς μόνο
για μια στιγμή. Γρήγορα αναλαμβάνει η λογική και η νοημοσύνη μου, κατανοώ
το συμβάν και γίνομαι πάλι νηφάλιος. Μήπως επίσης έχετε τραγουδήσει με πα-
τριωτισμό κανένα από εκείνα τα όμορφα τραγουδάκια όπως "Των εχθρών τα
φουσάτα περάσαν.." ή το 'Έχω μια αδελφή κουκλίτσα αληθινή, τη λένε Βόρειο
Ήπειρο την αγαπώ πολύ...θα τρέξω μιας αυγή χωρίς διαταγή για ν' αγκαλιάσω
στοργικά τη δόλια μου αδελφή", ή μήπως δεν τα τραγουδάνε τώρα πια στο
στρατό;
Και το φυλλάδιο τελειώνει τα παραδείγματα των πατριωτικών συνθημάτων με
το "περίφημο" σύνθημα του Κένεντυ: "Μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει για σένα η
πατρίδα σου. Να ρωτάς τι μπορείς να κάνεις εσύ για αυτήν".
Μη περιμένετε, δε θα το κρίνω, γιατί είναι έξυπνο και πονηρό και θέλει μερικές
σελίδες ανάλυση..
Συνεχίζουμε λοιπόν:
"Για να είναι αποτελεσματικός ο ψυχολογικός σου πόλεμος πρέπει να σχεδιά-
ζεις προσεκτικά τη προπαγάνδα σου. Πρέπει να σιγουρευθείς ότι ξέρεις το κά-
θε τι για τον εχθρό σου και ότι βάλλεις εναντίον των απόψεών του. Και πώς
μαθαίνεις για τον εχθρό σου; Εδώ μπλέκονται οι μυστικές υπηρεσίες. Διάφορες
μελέτες της περιοχής, η επιτόπια έρευνα, οι αποστάτες, οι προδότες (το κείμε-
νο τους ονομάζει πονηρά σαν "εγχώρια βοήθεια") και ακόμα οι αιχμάλωτοι πο-
λέμου μπορούν να είναι όλοι πηγές πληροφοριών. Για παράδειγμα καθώς ανα-
πτύσσονταν οι προπαγανδιστικές προκηρύξεις στον πόλεμο εναντίον του Ιράκ,
αυτές ελέγχθηκαν με τη συνεργασία Ιρακινών αιχμαλώτων πολέμου, οι οποίοι
μας συνέστησαν να απομακρύνουμε οποιοδήποτε ίχνος κόκκινου χρώματος
(ένα σήμα κινδύνου για τους Ιρακινούς), να δείξουμε τους στρατιώτες των
συμμάχων όχι ξυρισμένους, αλλά με γένια στο πηγούνι (τα γένια υποβάλλουν
την ιδέα της εμπιστοσύνης και της αδελφότητας στους Ιρακινούς) και να προ-
σθέσουμε μπανάνες σε ένα μπωλ με φρούτα που δειχνόταν να προσφέρεται
στους παραδιδόμενους Ιρακινούς στρατιώτες (οι μπανάνες είναι μια μεγάλη
λιχουδιά για τους Ιρακινούς). Επίσης μια εικόνα που έδειχνε ένα παραδιδόμενο
Ιρακινό να σκέφτεται την οικογένειά του και το σπίτι του μπέρδεψε τους Ιρα-
κινούς αιχμαλώτους. Η μέθοδος της απεικόνισης των σκέψεων σε ένα σκίτσο
με "συννεφάκια" είναι πολύ γνωστή στη Δυτική Κουλτούρα, αλλά ουσιαστικά
άγνωστη στους Ιρακινούς. Το σκίτσο αμέσως απορρίφθηκε".
"Η καλύτερη πάντως χρησιμοποίηση του ψυχολογικού πολέμου πρέπει να α-
ποδοθεί σε μια ραδιοφωνική εκπομπή του BBC. Αυτή έγινε όταν οι Γερμανοί
σχεδίαζαν να εισβάλουν στην Αγγλία περνώντας με πλοία το στενό της Μάγ-
χης. Ο εκφωνητής λοιπόν έλεγε:
"Γερμαναράκια Προσοχή!.
Μια και ετοιμάζεστε να εισβάλλετε στη χώρα μας, είναι σημαντικό να μάθετε
μερικές Αγγλικές φράσεις. Παρακαλώ επαναλάβετε μετά από μένα: Διασχίζου-
με το Κανάλι, Διασχίζουμε το Κανάλι. Πολύ ωραία, τώρα μερικές λέξεις που θα
τις βρείτε χρήσιμες πάνω στα πλοία σας. "Το πλοίο βυθίζεται", Το πλοίο βυθί-
ζεται". Πολύ ωραία πάλι! . Και τώρα ας ασκηθούμε λίγο στη κλήση των ρημά-
των. Επαναλάβετε μετά από μένα. "Εγώ καίγομαι", «Εσύ καίγεσαι", "Εμείς και-
γόμαστε".
"Έγγραφα που βρέθηκαν μετά το τέλος του πολέμου έδειξαν ότι εξ' αιτίας αυ-
τής της εκπομπής το Ανώτατο Γερμανικό Στρατηγείο πίστεψε ότι οι Βρετανοί
σχεδίαζαν να βάλουν με κάποιο τρόπο φωτιά στο στενό της Μάγχης και ακύ-
ρωσαν τα σχέδιά τους".
Ο ψυχολογικός πόλεμος δεν είναι μια νέα τακτική πολέμου, αλλά υπήρχε από
την αρχαιότητα. Γύρω στο 400 π.χ. Ο Ινδός Βραχμάνος Καουτίλυα έγραψε τις
"Αρχές της Πολιτικής», ένα βιβλίο συμβουλών για τους βασιλιάδες, το οποίο
έχει συχνά συγκριθεί με τον "Πρίγκηπα" του Μακιαβέλι. Σε αυτό συμβούλευε
καθαρά τη χρησιμοποίηση του ψυχολογικού πολέμου σε όλες τις μορφές του
για τη διάσπαση ενός εχθρικού στρατού και τη σύλληψη του αρχηγού του. Η
άποψή του ήταν ότι προπαγανδιστές του βασιλιά έπρεπε να διαδίδουν ότι αυ-
τός μπορεί να κάνει μαγεία, ότι ο Θεός και οι σοφότεροι των ανθρώπων είναι
με το μέρος του και ότι όλοι όσοι τον υποστηρίζουν στη πολεμική του προ-
σπάθεια θα έχουν μεγάλα οφέλη. Έπρεπε επίσης οι πράκτορες του βασιλιά να
διεισδύουν στα βασίλεια των εχθρών του και να διασπείρουν την ηττοπάθεια,
παραπλανώντας τους ανθρώπους, ιδίως της πρωτεύουσας, με ψεύτικες ειδή-
σεις για τους αρχηγούς και τις πολεμικές δυνάμεις.
Παρόμοιες συμβουλές βρίσκονται στο βιβλίο "Η Τέχνη του Πολέμου" του Κινέ-
ζου θεωρητικού Σαν-Τσου, ο οποίος έγραψε τον ίδιο περίπου καιρό. Σύμφωνα
με αυτόν "Όλοι οι πόλεμοι βασίζονται στην εξαπάτηση. Έτσι όταν μπορούμε να
επιτεθούμε, πρέπει να φαινόμαστε ότι δεν μπορούμε. Όταν χρησιμοποιούμε τις
δυνάμεις μας, πρέπει να φαινόμαστε αναποτελεσματικοί, όταν είμαστε κοντά,
πρέπει να κάνουμε τον εχθρό να πιστέψει ότι είμαστε πολύ μακριά, όταν είμα-
στε μακριά, πρέπει να το κάνουμε να πιστεύσει ότι είμαστε κοντά. Προσφέ-
ρουμε δολώματα για να δελεάσουμε τον εχθρό. Προσποιούμαστε ότι βρισκό-
μαστε σε αταξία και τον συντρίβουμε...Το να συλλάβεις ολόκληρο το στρατό
του εχθρού, είναι καλύτερο από το να τον καταστρέψεις. Το να καταλάβεις
ανέπαφο ένα σύνταγμα ή μια ομάδα, είναι καλύτερο από το να τους εξολο-
θρεύσεις. Γιατί το να νικήσεις εκατό νίκες σε εκατό μάχες δεν είναι το αποκο-
ρύφωμα της δεξιοτεχνίας. Το να υποτάξεις τον εχθρό χωρίς μάχη, αυτή είναι η
μεγαλύτερη νίκη. Έτσι αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία στο πόλεμο είναι
το να επιτεθείς στη στρατηγική του εχθρού. Το επόμενο καλύτερο είναι να δι-
αλύσεις με τη διπλωματία σου τις συμμαχίες του. Το επόμενο καλύτερο είναι
να επιτεθείς στο στρατό του. Και η χειρότερη πολιτική είναι να επιτεθείς σε
πόλεις".
Ψυχολογικό πόλεμο χρησιμοποίησε και ο Μέγας Αλέξανδρος. Όταν αισθάνθηκε
ότι είχε μείνει με πολύ λίγο στρατό στα βάθη της Περσίας (γιατί αναγκαζόταν
να αφήνει για ασφάλεια αρκετούς στρατιώτες πίσω του στα κατακτημένα εδά-
φη) και επρόκειτο να δώσει μια μάχη με ένα αρκετά πολυπληθέστερο αντίπα-
λο, αποφάσισε να γυρίσει πίσω για να πάρει ενισχύσεις. Επειδή όμως πίστευε
ότι οι Πέρσες βλέποντάς τον να φεύγει θα τον κατεδίωκαν, είπε στους σιδη-
ρουργούς του να φτιάξουν γιγάντιες περικεφαλαίες και θώρακες που τις άφη-
σε στον καταυλισμό, πριν τελικά φύγει τη νύχτα. Όταν την επόμενη μέρα οι
Πέρσες μπήκαν στον έρημο καταυλισμό και είδαν τις τεράστιες αυτές πανοπλί-
ες, έχοντας ακούσει και διάφορες ιστορίες για το στρατό του Αλέξανδρου, κα-
τατρόμαξαν θεωρώντας τους 'Έλληνες σα γίγαντες και με τίποτα βέβαια δε
σκέφτηκαν να τους καταδιώξουν.
Μια άλλη συμβολική προπαγανδιστική πράξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν
το κόψιμο του Γορδίου Δεσμού με το σπαθί του, ή ακόμα ο γάμος του με τη
κόρη του Δαρείου. Ψυχολογικό πόλεμο εφάρμοσε και ο πατέρας του Φίλιππος,
ο οποίος άλλοτε απειλούσε και άλλοτε καθησύχαζε τους αντιπάλους του, προ-
σπαθώντας να τους διαιρεί για να τους υποτάσσει ευκολότερα.
Ψυχολογικό πόλεμο έκανε και ο Τζέκινς Χαν, ο οποίος άφηνε να δραπετεύουν
επίτηδες αιχμάλωτοί του, οι οποίοι είχε φροντίσει προηγουμένως να ακούσουν
διάφορες παραποιημένες "πληροφορίες", τις οποίες μετέφεραν τελικά στους
εχθρούς του.
ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ --ΜΕΡΟΣ2--
No comments:
Post a Comment