Στον αρχαίο και το μεσαιωνικό κόσμο η διαφήμιση διεξαγόταν από στόμα σε
στόμα. Το πρώτο βήμα προς τη σύγχρονη διαφήμιση ήρθε με την ανάπτυξη
της τυπογραφίας το 15ο και 16ο αιώνα. Το 17ο αιώνα οι εβδομαδιαίες εφημε-
ρίδες στο Λονδίνο άρχισαν να βάζουν διαφημίσεις και μέχρι το 18ο αιώνα αυτή
η διαφήμιση γνώριζε μεγάλη άνθιση.
Η Βιομηχανική Επανάσταση δημιούργησε ένα νέο είδος προπαγάνδας που εν-
διαφερόταν για τον επηρεασμό των καταναλωτών μέσω του μάρκετινγκ και
της διαφήμισης. Από την αρχή του εικοστού αιώνα έγιναν εκτεταμένες έρευνες
για τις προτιμήσεις και τη συμπεριφορά των καταναλωτών και για το πώς αυ-
τοί αντιδρούν στους διάφορους τρόπους πώλησης των προϊόντων. Οι μεγάλες
εταιρίες ήθελαν να ξέρουν τις γνώμες τους και τις πεποιθήσεις τους και το πώς
θα μπορούσαν να τους επιβάλλουν ευκολότερα τα προϊόντα τους. Συγκέντρω-
σαν έτσι ένα τεράστιο όγκο πληροφοριών για τις ανάγκες, τις συνήθειες, τη
συμπεριφορά και τη ψυχολογία των καταναλωτών, τον οποίο μετά επεξεργά-
στηκαν για να τους χειριστούν ανάλογα.
Από το 1920, έγινε αντιληπτό ότι η επέκταση της ψηφοφορίας και η αύξηση
της αγοραστικής δύναμης ενός γενικά αδαούς και ως επί το πλείστον αμόρφω-
του ή ημιμορφωμένου κοινού, σήμαινε μια διαρκώς μεγαλύτερη ευκαιρία για
τους δημαγωγούς προπαγανδιστές να αυξήσουν τα κέρδη τους χρησιμοποιώ-
ντας διάφορους μύθους, ουτοπικές έλξεις και "κατά συνθήκην ψεύδη". Το εν-
διαφέρον τους μάλιστα κορυφώθηκε μετά τη δημοσίευση των πειραμάτων του
Ρώσου φυσιολόγου Ιβάν Παβλώφ πάνω στα εξαρτημένα ανακλαστικά και των
αναλύσεων των ανθρωπίνων κινήτρων από πολλούς ψυχαναλυτές. Σε αυτό
βοήθησαν επίσης η "Ομαδική Ψυχολογία και Ανάλυση του Εγώ" του Φρόυντ,
η " Κοινή Γνώμη" του Γουόλτερ Λίπμαν (1922) και το "Φασματικό Κοινό"
(1925).
Το 1927 ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Χάρολντ Ντ. Λάσγουελ δημοσί-
ευσε το διάσημο βιβλίο του "Η Τεχνική της Προπαγάνδας στον Παγκόσμιο Πό-
λεμο", όπου περιέγραφε και ανέλυε τη προπαγάνδα που χρησιμοποίησαν τα
βασικά εμπόλεμα μέρη στο πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Ακολούθησαν μελέτες
της Κομμουνιστικής προπαγάνδας και άλλων μορφών επικοινωνίας. Σε λίγα
χρόνια πάρα πολλοί κοινωνιολόγοι, ιστορικοί, δημοσιογράφοι και ψυχολόγοι
ασχολήθηκαν με το θέμα αναλύοντας τα διάφορα είδη της πολιτικής, πολεμι-
κής και εμπορικής προπαγάνδας. Κατά τη Ναζιστική περίοδο, το δεύτερο πα-
γκόσμιο πόλεμο και τη μετέπειτα περίοδο του ψυχρού πολέμου ανάμεσα στις
ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση, πάρα πολλοί ερευνητές και συγγραφείς εργά-
στηκαν για τη κυβέρνηση και για διάφορες εμπορικές εταιρίες, κάνοντας προ-
παγάνδα. Έτσι σιγά - σιγά η προπαγάνδα άρχισε να εξελίσσεται από τέχνη σε
επιστήμη.
Σήμερα όλες οι σημαντικές κυβερνήσεις, πολιτικά κόμματα, ομάδες ιδιαίτερου
ενδιαφέροντος, κοινωνικά κινήματα και μεγάλες εμπορικές εταιρίες έχουν το
δικό τους επιτελείο ειδικευμένων ερευνητών, προπαγανδιστών ή "διαμορφω-
τών της κοινής γνώμης". Μερικοί από αυτούς έχουν γίνει βουλευτές, σύμβου-
λοι και διευθυντές εταιριών. Οι πιο έμπειροι από αυτούς έχουν εκπαιδευθεί
στην ιστορία, τη ψυχιατρική, τη πολιτική, τη κοινωνιολογία και τη στατιστική
ανάλυση.Μεγάλα προπαγανδιστικά γραφεία διεξάγουν (ανοικτά και κρυφά) πολύπλοκες
παρατηρήσεις και έρευνες για ηγέτες, στρώματα του λαού και κοινωνικές ομά-
δες που θέλουν να επηρεάσουν. Δουλεύοντας κατεξοχήν με υπολογιστές και
μαθηματικούς τύπους, και κάνοντας ακόμα και προσομοιώσεις διαφημιστικών
εκστρατειών στους υπολογιστές τους, εξάγουν τελικά μερικά σημαντικά συ-
μπεράσματα, τα οποία χρησιμοποιούν στη συνέχεια για τη καθοδήγηση του
"στόχου" τους..
Μέσα στους κύκλους των έμπειρων αναλυτών και διαμορφωτών της κοινής
γνώμης θεωρείται σαν αποδεδειγμένο γεγονός ότι ο ευρύς λαός, αλλά ακόμα
και άνθρωποι με υψηλό μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο, αντιδρούν συχνά
πιο ευνοϊκά σε ουτοπικούς μύθους και ευσεβείς πόθους παρά σε μια σοβαρή
ανάλυση των γεγονότων. Ο μέσος πολίτης που μπορεί να γνωρίζει ότι εξαπα-
τάται, δεν έχει συνήθως αρκετή μόρφωση, χρόνο, ή οικονομικά μέσα για να
υπερασπιστεί τον εαυτό του ενάντια στους ογκώδεις οργανισμούς των δια-
μορφωτών της κοινής γνώμης και των κρυφών συμβούλων τους.
στόμα. Το πρώτο βήμα προς τη σύγχρονη διαφήμιση ήρθε με την ανάπτυξη
της τυπογραφίας το 15ο και 16ο αιώνα. Το 17ο αιώνα οι εβδομαδιαίες εφημε-
ρίδες στο Λονδίνο άρχισαν να βάζουν διαφημίσεις και μέχρι το 18ο αιώνα αυτή
η διαφήμιση γνώριζε μεγάλη άνθιση.
Η Βιομηχανική Επανάσταση δημιούργησε ένα νέο είδος προπαγάνδας που εν-
διαφερόταν για τον επηρεασμό των καταναλωτών μέσω του μάρκετινγκ και
της διαφήμισης. Από την αρχή του εικοστού αιώνα έγιναν εκτεταμένες έρευνες
για τις προτιμήσεις και τη συμπεριφορά των καταναλωτών και για το πώς αυ-
τοί αντιδρούν στους διάφορους τρόπους πώλησης των προϊόντων. Οι μεγάλες
εταιρίες ήθελαν να ξέρουν τις γνώμες τους και τις πεποιθήσεις τους και το πώς
θα μπορούσαν να τους επιβάλλουν ευκολότερα τα προϊόντα τους. Συγκέντρω-
σαν έτσι ένα τεράστιο όγκο πληροφοριών για τις ανάγκες, τις συνήθειες, τη
συμπεριφορά και τη ψυχολογία των καταναλωτών, τον οποίο μετά επεξεργά-
στηκαν για να τους χειριστούν ανάλογα.
Από το 1920, έγινε αντιληπτό ότι η επέκταση της ψηφοφορίας και η αύξηση
της αγοραστικής δύναμης ενός γενικά αδαούς και ως επί το πλείστον αμόρφω-
του ή ημιμορφωμένου κοινού, σήμαινε μια διαρκώς μεγαλύτερη ευκαιρία για
τους δημαγωγούς προπαγανδιστές να αυξήσουν τα κέρδη τους χρησιμοποιώ-
ντας διάφορους μύθους, ουτοπικές έλξεις και "κατά συνθήκην ψεύδη". Το εν-
διαφέρον τους μάλιστα κορυφώθηκε μετά τη δημοσίευση των πειραμάτων του
Ρώσου φυσιολόγου Ιβάν Παβλώφ πάνω στα εξαρτημένα ανακλαστικά και των
αναλύσεων των ανθρωπίνων κινήτρων από πολλούς ψυχαναλυτές. Σε αυτό
βοήθησαν επίσης η "Ομαδική Ψυχολογία και Ανάλυση του Εγώ" του Φρόυντ,
η " Κοινή Γνώμη" του Γουόλτερ Λίπμαν (1922) και το "Φασματικό Κοινό"
(1925).
Το 1927 ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Χάρολντ Ντ. Λάσγουελ δημοσί-
ευσε το διάσημο βιβλίο του "Η Τεχνική της Προπαγάνδας στον Παγκόσμιο Πό-
λεμο", όπου περιέγραφε και ανέλυε τη προπαγάνδα που χρησιμοποίησαν τα
βασικά εμπόλεμα μέρη στο πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Ακολούθησαν μελέτες
της Κομμουνιστικής προπαγάνδας και άλλων μορφών επικοινωνίας. Σε λίγα
χρόνια πάρα πολλοί κοινωνιολόγοι, ιστορικοί, δημοσιογράφοι και ψυχολόγοι
ασχολήθηκαν με το θέμα αναλύοντας τα διάφορα είδη της πολιτικής, πολεμι-
κής και εμπορικής προπαγάνδας. Κατά τη Ναζιστική περίοδο, το δεύτερο πα-
γκόσμιο πόλεμο και τη μετέπειτα περίοδο του ψυχρού πολέμου ανάμεσα στις
ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση, πάρα πολλοί ερευνητές και συγγραφείς εργά-
στηκαν για τη κυβέρνηση και για διάφορες εμπορικές εταιρίες, κάνοντας προ-
παγάνδα. Έτσι σιγά - σιγά η προπαγάνδα άρχισε να εξελίσσεται από τέχνη σε
επιστήμη.
Σήμερα όλες οι σημαντικές κυβερνήσεις, πολιτικά κόμματα, ομάδες ιδιαίτερου
ενδιαφέροντος, κοινωνικά κινήματα και μεγάλες εμπορικές εταιρίες έχουν το
δικό τους επιτελείο ειδικευμένων ερευνητών, προπαγανδιστών ή "διαμορφω-
τών της κοινής γνώμης". Μερικοί από αυτούς έχουν γίνει βουλευτές, σύμβου-
λοι και διευθυντές εταιριών. Οι πιο έμπειροι από αυτούς έχουν εκπαιδευθεί
στην ιστορία, τη ψυχιατρική, τη πολιτική, τη κοινωνιολογία και τη στατιστική
ανάλυση.Μεγάλα προπαγανδιστικά γραφεία διεξάγουν (ανοικτά και κρυφά) πολύπλοκες
παρατηρήσεις και έρευνες για ηγέτες, στρώματα του λαού και κοινωνικές ομά-
δες που θέλουν να επηρεάσουν. Δουλεύοντας κατεξοχήν με υπολογιστές και
μαθηματικούς τύπους, και κάνοντας ακόμα και προσομοιώσεις διαφημιστικών
εκστρατειών στους υπολογιστές τους, εξάγουν τελικά μερικά σημαντικά συ-
μπεράσματα, τα οποία χρησιμοποιούν στη συνέχεια για τη καθοδήγηση του
"στόχου" τους..
Μέσα στους κύκλους των έμπειρων αναλυτών και διαμορφωτών της κοινής
γνώμης θεωρείται σαν αποδεδειγμένο γεγονός ότι ο ευρύς λαός, αλλά ακόμα
και άνθρωποι με υψηλό μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο, αντιδρούν συχνά
πιο ευνοϊκά σε ουτοπικούς μύθους και ευσεβείς πόθους παρά σε μια σοβαρή
ανάλυση των γεγονότων. Ο μέσος πολίτης που μπορεί να γνωρίζει ότι εξαπα-
τάται, δεν έχει συνήθως αρκετή μόρφωση, χρόνο, ή οικονομικά μέσα για να
υπερασπιστεί τον εαυτό του ενάντια στους ογκώδεις οργανισμούς των δια-
μορφωτών της κοινής γνώμης και των κρυφών συμβούλων τους.
No comments:
Post a Comment